Ünlüler – Söyleniş Farklılığı Olanlar – e
Sıra “e” sesinde. Bu ünlüde başka türlü bir ayrım çıkıyor karşımıza. O da açıklık ve kapalılık. Dilimizde açık ve kapalı olmak üzere iki çeşit “e” sesi var.
Açık e
Söylenişi ağzın ön kısmındadır. Dil damağa doğru hafif yükselir.
EvEt -hEr – Edirne – Elazığ – EkmEk – EmEk – bEbEk – bölgE – bEl – BElçika – EgE – ErdEm- ErkEn – habEr
Tekerlemede kullanalım.
Evet, benim edepli, eğitimli, efe beyefendim.
Egemen edepsizse, edepsizlik egemendir.
Kapalı e
Kapalı e, açık e ye göre daha önden söylenir. Söylerken ağzınızın açılmayıp kapalı kalmasına özellikle dikkat edin. “e” sesi dudaklarınızın hemen gerisinden çıksın. Örneklerde “e” seslerinin üzerilerindeki işaret kapalı söylendiğini gösteriyor.
méndil -bénzin – hémşi:re – gécé – élbise – péncéré – téncéré – génç – élli kéndi – témmuz – zéngin – şémsiye – dénk – yém – dénge – énzim – én – émmi – hém – rénk – bélli – béllEk – kalem – él – éldiven – önémli – ként – semt
Gécé péncérédéki tékir kédi kéndi téncérésindéki éti yédi.
Génç gébé, çéngi çErçilérin kéndi Evlérindéki néşélérini péncérédEn izlErkEn ézik ézik EtkilEndi.
̕El éli, tEl tEli, sEl sEli sévsE, él élé dErvişé hEp él vErsE.
Kapalı “e” yi doğru seslendirebilmek için “i” sesi telaffuz ettiğinizi hayal edin. Ve çenenizin açılmasına izin vermeyin. Kapalı “e” yi çalışırken ayna kullanmak da işinize yarar.
En çok sorulardan biridir; bir sözcükteki “e” sesinin açık ya da kapalı olduğunu nasıl anlayacağız?
Genel bir kural söylenemese de bazı ipuçları var. Örneğin, kendisinden sonraki hecede “i” sesi varsa ilk hecedeki “e” kapanacaktır.
mendil benzin yetim menzil
“l,r,n” seslerinden önce genellikle açık ama sözcük ek aldığında kapalıdır.
“Sen”açık ek alınca “senin”kapalı.
“Ben”açık ek alınca “benim” kapalı.
“Yer” açık “yerin”kapalı. Zaten bu sözcüklerde son hecede “i” sesi var dikkat ederseniz.
“yet” hecesiyle biten sözcüklerde kapalı olduğunu görürüz.
şikâyet hürriyet vaziyet
“y” sesinden önce kapalıdır ipucunu da verelim.
bey şey
“e” nin uzun okunduğu sözcüklerde ise kapalıdır. Bu konu “Ünlülerdeki diğer değişiklikler” başlığı altında yer alıyor.
“Yine “-mez”hecesinde açıktır. Yani beğenméz, gelméz söylenişi yanlıştır.
Karışık mı? O halde kulağınıza güvenin. Kulağınız videoyu izledikten sonra ikisi arasındaki farkı algıladı diye düşünüyorum. Emin olamadığınız sözcüğü açık ve kapalı haliyle birkaç kez tekrar ettikten sonra kulağınızı tırmalayan yanlış seçimdir.
