D E R S L E R
Cümle Vurgusu
Cümle Vurgusu 2
Cümle Vurgusu 3
Sözcük Vurgusu
Sözcük Vurgusu 2
V U R G U
Vurgu
Bu bölümde konuşmamızın etkisini arttıran unsurlardan vurgu anlatılıyor. Çalışma metinleri ve seslendirmeleri bu sayfanın altında. İlk sırada sözcük vurgusu çalışma metni ve seslendirmesi yer alıyor. Ardından cümle vurgusu. Bu konu için üç ayrı cümle hazırlandı. Sayfanın altında yer alıyor. Seslendirmeleri ise hemen yanında sözcük vurgusu ile birlikte dört ayrı dosya halinde. Çalışma metinlerini bilgisayarınıza indirebilir ya da çıktılarını alabilirsiniz.
Cümle Vurgusu
Bir cümlede düşünceyi, olayı, duygu durumunu ileten bir ya da birden fazla sözcük vardır. Bu bazen bir bazen daha çok sözcüğü, öne çıkarmak vurguyu oluşturur. Cümle vurgusu tamamen bizim seçimimize bağlıdır. Ne anlatmak istediğimizi iyi biliyorsak, vurguyu doğru yerde yapabiliriz. Vurgunun doğru olmaması sözcüklerin sahip olduğu anlamın değerini azaltır, sözümüz etkisini kaybeder.
Dilimizde vurgulamak istediğimiz sözcüğü yükleme yaklaştırmak gibi bir kolaylık vardır. Ancak uzun, birbiriyle bağlantılı, ara cümlelerin bulunduğu anlatımlarda bu kolaylığı kullanmak mümkün olmaz. O zaman sözcüklerin cümle içindeki yerlerini doğru seçmemiz gerekir. Yoksa hem anlatım bozukluğuna düşeriz hem de sözcüklerin yeri nedeniyle anlatımın kazanacağı gücü kullanamamış oluruz.
Vurguyu doğru sözcüğe verebilmek için iki yol kullanırız. Sesimizin şiddetinden yararlanmak ve duraklama yapmak. Vurgulamak istenen sözcük ya da sözcük grubundan önce kısa bir duraklama yapmak işimizi kolaylaştırır. Hatta öyle ki; bu duraklamayı yapmazsak vurguyu da yapamayız.
Bu duraklar dışında anlatımı güçlendirmek için yapılacak duraklar şu bölümde ele alınmıştır.
Sözcük Vurgusu
Sözcüğün bir hecesinin diğer hecelere göre daha baskılı söylenmesi hece vurgusunu oluşturur. Bu vurgu bizim seçimimize bağlı değildir. Kuralları vardır.
Türkçede sözcük vurgusu çoğunlukla son hecededir. Sözcük vurgusunda genellikle hata yapılmaz. Türkçenin ezgisine uygun biçimde doğallıkla son hece vurgulanır.
Ancak bazı sayı vurgularında, bazı yer adı vurgularında, soyadı vurgularında, tamlama vurgularında hatalı vurgulama yapıldığını görebiliyoruz. Bazen de yüklemlerde sözcük vurgusunun başka bir heceye kaydırıldığına tanık oluyoruz. Bu hatalı vurgulamalar dilimizin melodisinin değişmesine neden oluyor.
Sözcük vurgusunda yapılan bu yanlışlardan bazıları videolarda yer alıyor. Melodi bozukluğuna yol açan yanlış vurgular ile anlatımı güçlendiren belirteç, ünlem vurguları ayrıca ele alınacaktır.
Ç A L I Ş M A L A R
SÖZCÜK VURGUSU
Bu metinde daha çok yazımları aynı ama türleri dolayısıyla anlamları farklı
sözcükler bulacaksınız. Bu sözcüklerle birlikte diğer söyleyiş kurallarıyla vurgu
inceliklerine dikkat ederek okumaya çalışın. Doğru söylenişler için metnin
seslendirmesine başvurabilirsiniz.
Karşısındaki kalabalıkta Aydın’dan gelen aydın profesörler, Tokatlı Osmanlı tokadı
ustaları, orduya yazılmak isteyen Ordulu gençler, bodrum katında doğan Bodrumlu
çocuklar, denizli şehir özlemi duyan Denizlili bir aile, çektikleri ağrıları Uşaklı uşaklar
tutarak gidermeye çalışan Ağrılı ihtiyarlar vardı. Çarşamba günü Samsun
Çarşamba’ya, Perşembe günü Ordu Perşembe’ye dönmesi gereken öğrenciler, on
sekiz kişilik Kırgızistan, Moğolistan ve Pakistan’dan gelen kafile, mısır tarlalarını
bırakıp gelen Mısırlı tarımcılarla beraber, sesleri en ıraktan bile duyulabilen Iraklı
Türkmenler ona heyecanla bakıyordu. Biraz daha arkalarında Çeşme’den gelen
çeşme tamircileri, Konak’ın konaklarda büyümüş yerlileri, en sevdiği yiyecek
menemen ve kiraz olan Menemenli ve Kirazlı çocuklar, mavi bayraklı bir sahil isteyen
Bayraklılı aileleri görüyordu. İstanbullular da elbette oradaydı. Ellerinde büyük
Afganistan halılarıyla oturan Büyükadalıların hemen yanında omuzlarındaki heybeyle
dikkat çeken Heybeliadalılar da vardı. Sirkeci Garında sirkeci dükkânı olan bir aile,
kartal bakışlı Kartallılar, balat besteleyen Balat semti ile şarjı biten fenerlerini
kullanamayan Fenerbahçe taraftarı Fener semti sakinleri, İncirli’nin taze incirlerini
getiren on bir çiftçi de orada boy gösteriyordu. Ankara’dan gelen misafirler arasında
Elmadağlı dağ elması çiftçileri, kurtuluşu demokraside arayan Kurtuluşlu işçiler, tatil
sitelerine mobilya dağıtımı yapan Siteler esnafı, elli yıldır oraya temelli yerleşmiş
Temelli’nin ileri gelenleri, ulusuna fazlasıyla sadık Ulus semtinin delikanlıları ve her
gece uyumadan önce yıldızları izleyen Yıldızlı çocuklar bulunuyordu.
Konak, Kiraz, Bayraklı: İzmir’in ilçeleri.
İncirli: İstanbul’un Bakırköy ilçesinde bir semt.
Siteler: Ankara’nın Altındağ ilçesine bağlı mobilya dükkânlarının bulunduğu bir semt.
Temelli: Ankara’nın Sincan ilçesinde bir semt.
Kurtuluş, Yıldız: Ankara’nın Çankaya ilçesine bağlı iki semt.
Cümle Vurgusu
Cümle vurgusuyla ilgili çalışmalar. Basit ve kısa cümlelerle başlayıp daha uzun cümlelere
geçeceğiz. Kaydı durdurup benden sonra tekrarlamayı deneyin. Çalışmanın sonunda, vurgu
konusunda alışkanlık kazanmak için cümlenin vurgulamak istediğiniz unsurlarını, soru
olmadığını varsayarak vurgulamaya çalışın.
BİRİNCİ CÜMLE
Ali sinemaya gidecek.
Ali sinemaya gidecek. (Başkası değil.)
Ali / sinemaya gidecek. (Başka yere değil.)
Ali sinemaya /gidecek. (Evet, gidecek.)
Ali / yarın sinemaya gidecek. (Başka zaman değil.)
Ali yarın sinemaya gidecek.
Ali yarın / sinemaya gidecek.
Ali yarın sinemaya / gidecek.
Ali yarın / akşam sinemaya gidecek.
Ali yarın akşam / sinemaya gidecek.
Ali yarın akşam sinemaya / gidecek.
Ali yarın akşam / saat sekizde sinemaya gidecek.
Ali yarın akşam saat sekizde / sinemaya gidecek.
Ali yarın akşam saat sekizde / Ahmet ile sinemaya gidecek. (Başkasıyla değil.)
Ali yarın akşam saat sekizde Ahmet ile / yemek yiyip sinemaya gidecek.
Ali yarın akşam saat sekizde Ahmet ile yemek yiyip, / alışveriş yaptıktan sonra sinemaya
gidecek. (Ne zaman ya da ne yaptıktan sonra gidecekler?)
Ali yarın akşam saat sekizde Ahmet ile yemek yiyip, alışveriş yaptıktan sonra / sinemaya
gidecek.
İKİNCİ CÜMLE
Sağlıklı kuşaklar için şekere ve şeker katkılı ürünlere kısıtlama getirilmesi öneriliyor.
Sağlıklı kuşaklar için şekere ve şeker katkılı ürünlere kısıtlama getirilmesi öneriliyor.
Sağlıklı kuşaklar için / şekere ve şeker katkılı ürünlere kısıtlama getirilmesi öneriliyor.
Sağlıklı kuşaklar için şekere ve şeker katkılı ürünlere / kısıtlama getirilmesi öneriliyor.
Sağlıklı kuşaklar için / şekere ve şeker katkılı ürünlere / kısıtlama getirilmesi öneriliyor.
ÜÇÜNCÜ CÜMLE
Bir gezegenin yaşanabilir olması için, sıvı halde su bulundurması ve 50 derecenin altında
sıcaklığa sahip olması gerekiyor.
Bir gezegenin / yaşanabilir olması için, sıvı halde su bulundurması ve 50 derecenin altında
sıcaklığa sahip olması gerekiyor.
Bir gezegenin yaşanabilir olması için, / sıvı halde su bulundurması ve 50 derecenin altında
sıcaklığa sahip olması gerekiyor.
Bir gezegenin yaşanabilir olması için, sıvı halde / su bulundurması ve 50 derecenin altında
sıcaklığa sahip olması gerekiyor.
Bir gezegenin yaşanabilir olması için, sıvı halde su bulundurması ve / 50 derecenin altında
sıcaklığa sahip olması gerekiyor.
Bir gezegenin yaşanabilir olması için, sıvı halde su bulundurması ve 50 derecenin / altında
sıcaklığa sahip olması gerekiyor.
Bir gezegenin yaşanabilir olması için, sıvı halde su bulundurması ve 50 derecenin altında
sıcaklığa sahip olması gerekiyor.