Söyleyiş Özellikleri Ğ03:33

Söyleyiş Özellikleri – Ğ

Konuyla ilgili çalışma metnine ve seslendirmesine buradan ulaşabilirsiniz.

Sessizler grubunun yarı ünlü sayılan, konuşurken kullanmadığımız bir harfindeyiz. Yumuşak G.

Yazarken kullanırız ama konuşurken diğer harfler gibi bir ses olarak ağzımızdan çıkmaz. Böyle olunca yani sese dönüşmediğinde bir boşluk yaratır mı? Yaratmaz. Ne olur peki? Çeşitli şekillerde doldurulur “yumuşak g’nin” yeri.

İki aynı ünlünün arasında ya da hece sonunda bulunuyorsa kendinden önceki ünlü uzun okunur.

Örneklere bakalım.

( : ) yanına geldiği sesin uzun okunacağını gösterir.

İki aynı ünlünün arasında

sağanak – sa:nak     si:ğil – si:l

sığınak –  sı:nak        yiğit – yi:t

kuğu     –  ku:              düğün – dü:n

mağara – ma:ra       ağaç – a:ç

uğur –      u:r              sığır – sı:r

düğüm – dü:m         düğün – dü:n

Hece sonunda bulunduğu sözcüklerden örnekler;

sağlamak – sa:lamak         doğmak – do:mak

düğme – dü:me                   iğne – i:ne

iğ – i:                                       iğde – i:de

sağ – sa:                                 dağ – da:

Son iki kelime ek alırsa ilk kural geçerli. Yani ilk ünlü uzar.

sağa -sa:       dağa – da:

Farklı ünlüler arasında bulunuyorsa hiçbir ses uzamaz, o ünlüler birbirine kaynaşır. Buna ünlü kayması denir.

Farklı ünlüler arasında

boğa – boa                doğa – doa

doğu – dou               soğuk – souk

doğal – doal             böğür – böür

Ancak iki sesli arasında keskin değil, yumuşak bir geçiş yapılır.

“e,i”, “e,e” sesleri arasındaysa uzayan bir ses yok, yumuşak g’nin yerine yerleşen bir “y” sesi var.

eğitim – eyitim                   beğenme – beyenme

değişme – deyişim            diğer – diyer

değirmi – deyirmi             bileği – bileyi

ciğer – ciyer                         eğer – eyer

Burada şunu sorabilirsiniz. “eğer” sözcüğü böyle söylenince “eyer” ile karıştırılmaz mı? Vurguyla ayırt etmek mümkün. İlkinin vurgusu başta diğerinin vurgusu sondadır. Ayrıca cümlenin gidişi de anlam karışıklığına yol açmayacaktır.

Hece sonunda olmasına rağmen yanında “e” sesi varsa gene “y” sesine dönüşür.

eğlence – eylence              eğri – eyri

eğme – eyme                       eğrelti – eyrelti

Kendinden önce “a” kendinden sonra “ı” sesi varsa yine kendinden önceki “a” sesi uzar. “ı” sesi ise söylenmez.

ağır – a:r                               sağır  – sa:r

yağış – ya:ş                           ağız – a:z

kâğıt – kâ:t                           bağırmak – ba:rmak

aşağı – aşa:                          buzağı – buza:

bağırsak – ba:rsak            kırağı – kıra:

Son seste yumuşama olan kelimelerde de durum aynıdır.

kaynak – kaynağına – kayna:na

bardak – bardağı – barda:

Özetle sözcük içinde bir “ğ” harfi var diye onu söylemeye çalışmak doğru değildir. Bu arada yeri gelmişken “değil” sözcüğü bir istisna olarak “diil” şeklinde okunmalıdır.