Ünlülerin Daralması
Konuyla ilgili çalışma metni ve seslendirmesine buradan ulaşabilirsiniz.
“y” kaynaştırma sesinin ünlülerde meydana getirdiği daralmayı gördük. “y” sesi başka eklerde de yapar aynı darlaştırma işini.
“-a,-e,-an,-en,-arak,-erek” ekleri gene sonu ünlüyle biten yüklemlerle birleşiyorsa, kendinden önceki ünlüyü daraltır.
bekleye(bilmek) bekliye(bilmek)
bekleyen bekliyen
bekleyerek bekliyerek
Başka örnekler;
yaşaya(bilmek) yaşıya(bilmek) yaşayan yaşıyan
okuya(bilmek) okıya(bilmek) okuyan okıyan
yürüye(bilmek) yüriye(bilmek) yürüyen yüriyen
söyleye(bilmek) söyliye(bilmek) söyleyen söyliyen
ağlaya(bilmek) ağlıya(bilmek) ağlayan a:lıyan
yaşayarak yaşıyarak
okuyarak okıyarak
yürüyerek yüriyerek
söyleyerek söyliyerek
ağlayarak a:lıyarak
Yüklemlerin olumsuz halleri de aynı ünlü daralmasına uğrar.
yaşamayan yaşamıyarak
okumayan okumıyarak
“y” sesinin darlaştırma özelliği eylem dışındaki kelimelerde yoktur.
Örneğin;
Çeşme’ye kelimesi “Çeşmi’ye gitmek”
Oraya kelimesi “orıya varmak” diye söylenmez.
Şimdi “ğ”,“-ecek, -acak” ve “y” sesinin bir arada bulunduğu örneklere bakalım.
yapacağım – yapıca:m
yapmayacağım – yapmıy(ı)ca:m
geleceğim – gelici:m – gelice:m
gelmeyeceğim – gelmiy(i)ci:m – gelmiy(i)ce:m
gelmeyebileceğini – gelmiyebilici:ni – gelmiyebilice:ni
Durum biraz değişti farkındasınız. “gelmici:m” şeklindeki okunuşlar, artık ne yazık ki az rastlansa da diksiyon için esas alınan İstanbul ağzına göre en doğru söylenişlerdir. Bu arada gelcem, yapçam gibi çok sık rastlanan kestirme ve yayvan söyleyişlerden tamamıyla kurtulmak gerekir. “gelmice:m”okunuşunda da “e” sesini, uzatmak isterken fazla açmamaya “gelmiceem” gibi söylememeye dikkat etmek gerekir.
En doğru adreslerden biri. Yolun açık olsun.